Czym są metale ziem rzadkich?
Metalami ziem rzadkich określa się 17 pierwiastków chemicznych – dwa skandowce i wszystkie lantanowce. Są one niezwykle ważne dla gospodarki – wykorzystuje się je do produkcji komponentów elektronicznych wchodzących w skład smartfonów, dysków komputerowych, laserów, monitorów i telewizorów, a nawet pojazdów elektrycznych i hybrydowych.
Z kolei skand, wchodzący w skład wspomnianych pierwiastków, jest ważnym surowcem używanym do tworzenia stopów metali wykorzystywanych w przemyśle lotniczym i kosmicznym.
Metale ziem rzadkich są powszechne na kuli ziemskiej – określenie „rzadkie” może być nieco mylące. Należy jednak zaznaczyć, że owe złoża nie są skoncentrowane w jednym miejscu i na tym polega problem. Zgodnie z danymi USGS (US Geological Survey) największe na świecie rezerwy metali ziem rzadkich mają Chiny, Wietnam, Brazylia i Rosja.
Czy Polska ma złoża metali ziem rzadkich?
Jak pod tym względem wygląda potencjał Polski? Główny geolog kraju Krzysztof Galos, w rozmowie opublikowanej na łamach serwisu „energia.rp.pl” oznajmił: „Na tę chwilę nie ma żadnego udokumentowanego złoża kopalin, które byłoby źródłem pierwiastków ziem rzadkich, ani jako kopaliny głównej, ani jako tzw. pierwiastków towarzyszących czy współwystępujących”.
Z kolei profesor Andrzej Jarosiński, w jednej ze swoich publikacji („Możliwości pozyskiwania metali ziem rzadkich w Polsce” w Zeszytach Naukowych Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk) wskazał, że nieznaczne minerały pierwiastków ziem rzadkich znajdują się w rejonie Szklarskiej Poręby, Bogatyni, w piaskach plaż Morza Bałtyckiego oraz rejonie Tajno w pobliżu Białegostoku.
W publikacjach pojawia się również hałda tzw. fosfogipsów (poradziecka pozostałość – red.), która znajduje się w okolicy Bolesławca.
Należy jednak zaznaczyć, że owe minerały nie mają prawdopodobnie znaczenia gospodarczego – ich zawartość jest bowiem niewielka.
Skąd Europa bierze surowce krytyczne?
Jak zostało wcześniej wspomniane, największe rezerwy metali ziem rzadkich znajdują się w Chinach, które dysponują około 44 milionami ton tych surowców. Jak wynika z opublikowanego w 2023 roku artykułu dostępnego na stronie Polskiego Instytutu Ekonomicznego: „98 proc. zapotrzebowania Unii Europejskiej na metale ziem rzadkich zaspokajają Chiny”.
Co więcej, do 2040 roku popyt na owe metale ma wzrosnąć aż 7-krotnie.
W ubiegłych latach w Europie odkryto dość duże złoża metali ziem rzadkich, które mogą pomóc w pokryciu rosnącego zapotrzebowania. Mowa tutaj o liczącym około 1 mln ton zasobów złożu w Szwecji (odkrytym w 2023 roku) oraz zawierającym około 8,8 mln ton zasobów złożu w Norwegii (odkrytym w 2024 roku).
