Młodzieżowe Słowo Roku. Finałowa dwudziestka plebiscytu

W finałowej dwudziestce znalazło się słowo „baza”. Jest to wyraz aprobaty dla czegoś lub kogoś, zgody na coś, pozytywnych emocji. Wśród słów jest także „betoniarz”. – Jest to absurdalne powiedzenie z dwóch krótkich filmów opublikowanych na YouTube w 2008 r., a po latach odkrytych na nowo. W różnych sytuacjach powtarzane są fragmenty obu fraz: „Betoniarze w Anglii, macie pozdrowienia z Polski, be be be be beton!” oraz „Ty ****** betoniarzu. Cztery cztery” (44 to kod telefoniczny Wielkiej Brytanii). „Betoniarz” odnosi się najprawdopodobniej do profesji, kojarzyć się też może z osobą otyłą. „Beton” w języku potocznym kojarzy się ze stanem po paleniu marihuany, dawniej zaś z uporem, konserwatyzmem („beton partyjny”) – wyjaśniła w rozmowie z PAP prof. Wileczek.

W finałowej dwudziestce można znaleźć również słowo „cringe” („krindż”) w jęz. angielskim oznaczające żenadę, wstyd, coś żenującego. – Jest również słowo „essa”, czyli coś łatwego, co przychodzi łatwo dlatego, że jesteśmy wyluzowani (stąd „mieć essę”) luz – wyjaśniła członkini jury. Często występuje ono jako okrzyk radości lub triumfu i jest wykorzystywane jako ekspresja pozytywnych uczuć, a nawet pozdrowienie. „Gigachad” oznacza z kolei osobę idealną, wzbudzającą podziw. To ktoś bardzo dobry w jakiejś dziedzinie lub coś co jest świetne, doskonałe. – W pierwszym znaczeniu odnosi się do słowa „chad” – nierealistycznego ideału męskiego piękna, w drugim do jego homonimu „czad” („Ale czad!”) – „świetne, fantastyczne, doskonałe” – powiedziała prof. Wileczek.

Na finałowej liście jest także pytanie „kto pytał?” – także „A kto pytał?”. Jak wyjaśniła członkini jury, jest to pytanie wyrażające brak zainteresowania treścią danego komunikatu, riposta o znaczeniu: „Nic mnie to nie obchodzi”. Wśród finałowych słów jest także „łymyn” („women”), czyli spolszczone żartobliwe określenie kobiet zachowujących się nieracjonalnie. Ma współczesny odpowiednik powiedzenia: „Ach, te kobiety” z nutą pobłażliwości lub ironii.

Wśród dwudziestu słów jest także „naura”, czyli przekształcenie wyrażenia „na razie” i jego skrótu: „nara”. – W wymowie słowa naśladowany jest angielski akcent. Zwrot używany na pożegnanie: na razie, do zobaczenia, pa! – wyjaśniła prof. Wileczek. Na finałowej liście można znaleźć także słowo „NPC” oznaczające zwykłą, niewyróżniającą się osobę. – To ktoś, kto zachowuje się i ubiera jak inni, ale też ktoś, kto zachowuje się mechanicznie, dziwnie – jak postać z gry. Pochodzi ono od angielskiego. non-player character, non-playable character (NPC) – określenia z fabularnych gier wideo, w których oznacza postać sterowaną przez komputer, a nie innego gracza – powiedziała członkini jury.

Z kolei „odklejka” – która również znalazła się wśród finałowej dwudziestki – oznacza stan oderwania od rzeczywistości lub osobę, która nie rozumie, co się dzieje, jest nieobecna myślami, nie zachowuje się odpowiednio. Wśród finałowych znów znalazła się również „onuca” – także „ruska onuca”. – Oznacza sprzymierzeńca Rosji w wojnie z Ukrainą, osobę, która usprawiedliwia działania agresora – powiedziała w rozmowie z PAP członkini jury.

Na liście jest również słowo „pokemon” oznaczające osobę wyróżniająca się zbyt ekstrawaganckim, niecodziennym, kolorowym wyglądem. Jest to aluzja do postaci kolorowych stworów z gry komputerowej. Zaś słowo „rel” znaczy „czuję to samo, mam tak samo, zgadzam się z tobą”. – Jest to potwierdzenie tego, co mówił przedmówca (z jęz. ang. relatable) – zaznaczyła prof. Anna Wileczek. Na liście jest również zwrot „robi wrażenie”, który jest dosłownym lub ironicznym sposbem wyrażenia zdumienia lub podziwu. Jak wyjaśniła członkini jury, „powiedzenie nawiązuje do jednego z filmów, na którym youtuber zachwala duży, trzydziestocentymetrowy kebab, który 'robi wrażenie'”.

Na liście jest również „siedemnaście” – też „hehe 17”. Jest to żartobliwa, przekorna riposta na pytanie o wiek. – Pytanie i odpowiedź: „Ile ty masz lat? Hehe, siedemnaście” to fragment piosenki wykonywanej przez grupę NATSU WORLD skupioną wokół youtuberki i influencerki Natsu. „Siedemnaście” może być też odpowiedzią na każde pytanie zaczynające się od „ile?” zaznaczyła członkini jury.

Wśród finałowej dwudziestki jest także słwo „sigma” – także „sigma male”, oznaczające mężczyznę silnego, niezależnego, intrygującego, pewnego siebie i podziwianego, ale nieafiszującego się ze swoimi sukcesami. Na liście znalazło się również „slay” oznaczające coś, co wymiata, robi wrażenie, wzbudza podziw albo ktoś, kto imponuje, poraża, np. atrakcyjnym wyglądem. – Używane jest, gdy ktoś nam się podoba albo gdy jesteśmy z czegoś zadowoleni, a nawet jako okrzyk triumfu. Podchodzi od ang. niszczyć, gromić (slangowo „you slay me” stosowane było jako komentarz do dowcipnej wypowiedzi już sto lat temu) – powiedziała członkini jury.

W finałowej dwudziestce jest także słowo „sus” znaczące podejrzany, pochodzące od ang. „suspect” lub „suspicious”. – Jest to skrót często używany przez miłośników „Among Us”, gry wideo, odpowiednika znanej zabawy w mafię, która wielką popularność zdobyła w 2020 r. – wyjaśniła prof. Wileczek. Wśród finałowej dwudziestki jest również zwrot „twoja stara”https://tvn24.pl/”twój stary” na określenie twoja matka/ twój ojciec. – Jest to dezaprobująca riposta na pytanie: „Kto?/ Kto pytał?” lub na inną wypowiedź. Przed kilkunastu laty był to modny składnik dłuższych deprecjonujących zwrotów w rodzaju „Twoja stara pierze w rzece”. Rzadziej występuje w postaci męskiej („twój stary”). Pochodzi od ang. „yer mum” (lub „yo momma”) ucinającego dyskusję – wskazała członkini jury.

Na finałowej liście jest także „UwU”. Jest to emotikon oznaczający coś słodkiego, uroczego; ekspresja ciepłych emocji. Może być też ironiczną reakcją na coś, co odczuwa się jako „przesłodzone”. W Internecie pojawia się od lat i pochodzi z tradycji japońskich emotikonów kaomoji, popularnych w kręgach fanów mangi i anime. Literę „U” należy kojarzyć z zamkniętymi oczami, a całość – z wyrazem błogości na twarzy.

– W tym zestawieniu mogłabym wyróżnić dwa słowa: pierwsze ze względu na ciekawe znaczenie, czyli „NPC” (wymawiane także jako enpecet), a drugie „odklejka”, za to, że jest utworzone według reguł słowotwórczych typowych dla języka polskiego i żartobliwie nazywa stan oderwania od rzeczywistości – powiedziała prof. Anna Wileczek.

Zapytana, o czym świadczą zgłoszone słowa, członkini jury zaznaczyła, że „wśród często zgłaszanych słów są te, które już okrzepły w języku młodzieży, ale bywają wzbogacane o nowe konteksty znaczeniowe, tak jak popularna 'essa'”. – Podobnie się dzieje z młodzieżowymi „powiedzonkami”, zyskującymi nowe życie po tym, jak zrobiły karierę w tiktokowych lub youtubowych filmikach. Myślę tu chociażby o takich tekstach jak „robi wrażenie” albo „łymyn” – dodała.

Prof. Wileczek zaznaczyła, że „źródłem kreacji językowej jest komunikacja internetowa, która niczym 'wirusami’ zaraża specyficznymi tworami językowymi rzesze użytkowników”. – Nowe słowa lub frazy zyskują popularność dzięki ładunkowi komizmu, ekspresji czy ironii. W dodatku są na tyle pojemne, by wyrazić całą gamę odczuć i reakcji: zdumienie, zdziwienie, uznanie czy negację. Jako przykład można podać wyrażenie „be be be beton” czy „betoniarz cztery cztery”, o którym młodzież mówi, że jest internetowym memem, powielanym i przerabianych w licznych nowych wariancjach i w zasadzie „służy do tego, aby się pośmiać”. Popularną repliką może być też wyrażenie „he he siedemnaście”. Takie skrzydlate słowa krążą w komunikacji młodzieży, oddzielając tych, którzy wiedzą (więc naszych) od tych, którzy nie wiedzą (czyli innych). W ten sposób realizowane jest uczestnictwo we wspólnocie zabawy i humoru – powiedziała członkini jury. W dalszym ciągu wpływ na młodomowę ma środowisko graczy. – Grom zawdzięczamy zarówno popularność takich słów jak „sus”, „rel”, „pokemon”, ale też tych spoza pierwszej dwudziestki, czyli „morwiniara”, czyli osoba będąca zwolenniczką związku dwóch postaci z gier – Gregory’ego Montanhy i Erwina Knucklesa – wyjaśniła prof. Anna Wileczek.

Zapytana natomiast, czy wśród zgłoszonych słów możemy znaleźć nawiązania do wojny w Ukrainie, członkini jury zaznaczyła, że „nie można wprawdzie mówić o licznej reprezentacji takich jednostek, ale wątek wojenny zawiera słowo dość często zgłaszane, czyli 'onuca’ z określeniem 'ruska'”. – Jak wynika z bazy danych, to słowo jest jednak bardziej popularne u młodych dorosłych, czyli tych po 18. roku życia – zastrzegła prof. Wileczek.

Wraz z publikacją finałowej listy, na stronie sjp.pwn.pl został uruchomiony formularz głosowania, za pomocą którego można wskazać jedno słowo z listy, które zdaniem głosujących zasługuje na miano Młodzieżowego Słowa Roku 2022. Drugi etap plebiscytu zakończy się o północy 30 listopada.

Dodatkowo z puli zgłoszeń pierwszego etapu jury wybierze trzy, które uzna za najciekawsze językowo. Osoba, która zgłosiła najbardziej interesujące zdaniem jury słowo (wraz z definicją) otrzyma Nagrodę Jury. Przyznane zostaną także dwa wyróżnienia. Autorzy tych zgłoszeń otrzymają nagrody książkowe od PWN.

Młodzieżowe Słowo Roku to plebiscyt organizowany przez Wydawnictwo Naukowe PWN we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim. Jego celem jest wyłonienie najbardziej popularnych wśród młodych ludzi słów, określeń lub wyrażeń. Jak jednak wyjaśniają organizatorzy, Młodzieżowe Słowo Roku nie musi być nowe, slangowe ani najczęściej używane w danym roku. W ubiegłym roku na podium znalazły się: „śpiulkolot”, „naura” i „twoja stara”. Listę i definicje wybranych słów ze wszystkich edycji plebiscytu można znaleźć w Galerii Młodzieżowych Słów Roku.