Tadeusz Łysiak z nominacją do Oscara. „Rodzice powiedzieli mi dziś, że to najszczęśliwszy dzień w ich życiu”

„Sukienka” to przejmująca historia niskorosłej kobiety, która nie zaznała nigdy miłości i intymności. Bohaterka po raz pierwszy w życiu spotyka na swojej drodze mężczyznę, który wydaje się być nią zainteresowany i zakochuje się w nim. Szybko przychodzi jednak ogromne rozczarowanie.

Film przełamuje tabu narosłe wokół seksualności osób niepełnosprawnych, ale przede wszystkim opowiada o samotności osób wykluczonych z powodu swojej odmienności.

Justyna Kobus: Zacznę od gratulacji: wszyscy pękamy z dumy i trzymamy kciuki za pana krótkometrażową perełkę – „Sukienkę”. Ale dodam, że nie jestem zaskoczona: po obejrzeniu filmu spodziewałam się oscarowej nominacji dla niego .

TADEUSZ ŁYSIAK: Dziękuję za wiarę w mój film, ale ja wciąż nie dowierzam temu, co się stało. Z tym, że obok uczucia wielkiego zaskoczenia, mam też świadomość dobrze wykonanej pracy. Bo ta nominacja nie byłaby możliwa, gdyby nie ogromna praca promocyjna, jaką wykonaliśmy wspólnie z Warszawską Szkołą Filmową i Polskim Instytutem Sztuki Filmowej. Mam tego pełną świadomość.

Jednak gdyby film nie był naprawdę dobry i przejmujący, żadna promocja by mu nie pomogła! Ma pan świadomość, że pokonaliście 145 tytułów z całego świata konkurujących w tej kategorii? A spora część z nich to w dodatku produkcje amerykańskie.

Mam świadomość, dlatego właśnie wciąż nie dowierzam. 145 tytułów, by trafić na shortlistę, a potem 10, by trafić do nominowanej piątki. O dziwo, w tym roku wśród nominowanych filmów znalazł się tylko jeden amerykański tytuł, a reszta to produkcje z innych części świata. I naprawdę bardzo mocni konkurenci. Co prawda nie oglądałem tych filmów, nie było takiej możliwości, ale wiem o nich wszystko.

Pytanie najbardziej oczywiste: skąd wziął się pomysł na fabułę? Bo także w nim po części tkwi siła tego filmu.

Impulsem był reportaż przeczytany w internecie o ludziach niskorosłych mieszkających w Polsce. Już nawet nie pamiętam, gdzie go znalazłem. Opowieść miała fantastyczną bohaterkę i była dokładnie o tym, o czym jest mój film: o samotności, odrzuceniu, potrzebie miłości. I o tym, jak potrafimy oceniać ludzi przez pryzmat fizycznej odmienności. I krzywdzić. Wówczas postanowiłem, że chcę o tym właśnie nakręcić film.

„Sukienka” opowiada o samotności osoby niskorosłej, ale kolejnym jej atutem jest uniwersalność. Bo chodzi o inność wszelkiego rodzaju.

Oczywiście. Na uniwersalności tej historii, z którą będzie mógł się zidentyfikować widz na całym świecie, bez względu na to, w jakiej części globu mieszka i jaki jest, zależało nam najbardziej. Mimo że opowieść dotyczy konkretnego problemu, mam nadzieję, że każdy może się w tej historii Julii przejrzeć jak w lustrze.

Toczyliśmy bardzo długie rozmowy z odtwórczynią głównej roli Anią Dzieduszycką, która wniosła mnóstwo do filmu oraz z autorem zdjęć Konradem Blochem. To były rozmowy nie tylko o filmie, ale w ogóle życiu, i miały spory wpływ na ostateczny kształt filmu. Podobnie jak interakcje między postaciami już na planie – między Anią a Dorotą Pomykałą (aktorka wciela się w przyjaciółkę z pracy bohaterki – red.), czy między Anią a Szymonem Warszawskim (grającym mężczyznę, w którym bohaterka się zakochuje – red.) O wszystkim najpierw rozmawialiśmy między sobą, a dopiero potem weszliśmy na plan. Ten film to wypadkowa pracy całego zespołu. Długo też zastanawialiśmy się wspólnie, jak ten temat „ugryźć” wizualnie, w jaki sposób pokazać tę historię.

No właśnie. Sposób filmowania bohaterki również wart jest uwagi. Kamera jest przez cały czas bardzo blisko niej i traktuje ją z ogromną empatią. Jest jej przyjacielem.

To prawda. Obaj z Konradem mieliśmy na uwadze tę uniwersalność opowieści, o której tyle tu mówimy. Dlatego nie chcieliśmy szczególnie epatować tą różnicą wzrostu między filmową Julią a resztą otoczenia. Zależało nam bardziej na tym, by spojrzeć jej prosto w oczy, pokazać jej emocje, psychologię tej postaci. Stąd decyzja, by kamera była blisko jej twarzy, by zajrzeć w duszę, w głąb, a nie koncentrować się na fizyczności.

I to się wam udało. Temat „inności”, wykluczenia za jej sprawą, jest panu szczególnie bliski. Wcześniejszy film „Techno” opowiadał o chorej na alzheimera żonie głównie bohatera.

Rzeczywiście. To nie było zaplanowane, że akurat będę drążył ten temat, tak wyszło po prostu, że te filmy są w jakiś sposób do siebie podobne. One pokazują na pewno moją osobistą wrażliwość, perspektywę, z jakiej spoglądam na świat. Temat inności, a jeszcze bardziej izolacji, którą ona powoduje, jest pewnie tym, który będę dalej zgłębiał. Zawsze interesowały mnie skazy tkwiące w człowieku – nasze obawy, lęki, kompleksy, często zamiatane pod dywan. Pytanie: dlaczego wypychamy je z naszej świadomości. Albo wręcz odwrotnie – czemu nagle nasza podświadomość, nawet gdy tego nie chcemy, wydobywa je na światło dzienne.

Obok fabuły wielkim atutem filmu jest odtwórczyni głównej roli Anna Dzieduszycka, wybrana m.in. najlepszą aktorką na Flickers’ Rhode Island w USA. Jak trafiła do pana filmu?

– Znaliśmy się, choć nie były to jakieś bliskie kontakty. Ale w pierwszej kolejności to do niej zwróciłem się z propozycją. Ania nie jest zawodową aktorką, ale ma za sobą doświadczenia pracy z kamerą, zagrała nawet epizod w moim krótkim ćwiczeniu na pierwszym roku studiów. Od początku czułem, że sprawdzi się w tej roli, dlatego po napisaniu scenariusza do niej pierwszej się zgłosiłem. Alternatywą był ogólnopolski casting. Ale zgodziła się zagrać i byłem z tego powodu szczęśliwy.

„Sukienka” zdobyła już sporo nagród, nominacja do Oscara to kolejne, choć z pewnością najważniejsze wyróżnienie.

Tak. Mamy na koncie około 20 nagród. Najważniejszą, która stworzyła nam możliwość ubiegania się o Oscara w kategorii krótkiego metrażu zdobyliśmy na festiwalu w Atlancie, gdzie „Sukienkę” wybrano Najlepszym Krótkometrażowym Filmem Fabularnym.

Pozostaje zaciskać kciuki do 27 marca. Teraz kolej na film fabularny. Ma pan już może pomysł na niego?

Tak. Pracuję nad nim z wybitnym producentem Stanisławem Dziedzicem. Będzie to – co może brzmieć zaskakująco – kino gatunkowe. Thriller. Mam nadzieję wzbudzający niepokój, nawet strach, ale – jak moje dotychczasowe filmy – również penetrujący zakamarki ludzkiego umysłu, duszy. Nie porzucam obranego kierunku poszukiwań.

Jednym słowem thriller psychologiczny.

Dokładnie tak. Klimat filmów Finchera, a może bardziej Polańskiego.

Pochodzi pan z artystycznej rodziny. Pana dziadkiem jest słynny pisarz Waldemar Łysiak, ojcem Tomasz Łysiak, kiedyś aktor. Jak zareagowali na wiadomość o sukcesie?

Z dziadkiem jeszcze nie miałem okazji rozmawiać. Ojciec faktycznie zagrał w kilku filmach, ale to było bardzo dawno. Od lat zajmuje się dziennikarstwem, pisaniem scenariuszy. Jest bardzo dumny z mojej nominacji. W ogóle rodzice bardzo mnie we wszystkim wspierają. Powiedzieli mi dziś, że to najszczęśliwszy dzień w ich życiu.