Starożytny święty ptak ruszył na Europę. „Są ich tysiące, to problem”

Starożytni Egipcjanie byliby oburzeni. Jak można tak najeżdżać na ibisa czczonego, jednego z najświętszych ptaków ich mitologii? Ten gatunek miał wyjątkowa wartość w Egipcie, gdzie symbolizował boga Tota – posłańca odpowiadającego za rejestrowanie ludzkich losów, często przedstawianego z głową tego ptaka o charakterystycznej czarnej głowie i długim dziobie. Był czczony, ale i mumifikowany. Liczba mumii ibisów z czasów starożytnego Egiptu idzie w takie liczby, że ptak musiał być na rozlewiskach Nilu niezwykle liczny, względnie był hodowany przez Egipcjan.

Badania tych mumii wskazują na to, że ptaki – mimo otaczającej ich czci – zabijano, zapewne jako ofiarę dla bogów. Zwłaszcza młode osobniki, u których znaleziono złamane karki. W dziobach miały wetknięte mięczaki, jeden z ich podstawowych pokarmów.

Ibis czczony zwiastował wylewy Nilu

Naukowcy są zdania, że kult ibisa mógł się wiązać z jego obyczajami. Kiedyś łączono go z ptakami brodzącymi, dzisiaj – z pełnopłetwymi takimi jak pelikany czy czaple. Ibisy to ich krewniacy, ściśle związani ze środowiskiem wodnym i chętnie żerujące blisko wody. To może oznaczać, że w czasach starożytnych ibisy mocno reagowały na wylewy Nilu nadchodzące wiosną. Pojawiały się, co – zdaniem Egipcjan – zwiastowało wylewy, a co za tym idzie, zwiastowało urodzaj. Stąd ibis był ważny, a jego pojawienie się – błogosławieństwem w Egipcie.

W Europie jest już inaczej. Ona nie znajduje się w naturalnym areale tego gatunku. Ibis czczony jest zwierzęciem afrykańskim i poza dorzeczem Nilu zamieszkuje rozległe połacie Afryki położone na południe od Sahary, od Senegalu i Gambii po Dżibuti, Etiopię, Somalię i aż po Kraj Przylądkowy w RPA. Mieszka też na rozlewiskach Eufratu i Tygrysa w Iraku i Kuwejcie. Pojawia się regularnie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Bahrajnie.

Chociaż ibis zwie się czczonym, to we Włoszech powoli staje się przeklętym. To jeden z tych krajów, do których wprowadzono te ptaki sztucznie i gdzie stały się inwazyjne. Jeszcze w XVIII wieku trafiały one z Egiptu do rozmaitych zwierzyńców i parków, a moda na ibisy rozpętała się na kontynencie europejskim zwłaszcza w okresie napoleońskim, gdy Napoleon Bonaparte przywiózł mumie tych zwierząt z Egiptu, a potem sprowadzano też ptaki żywe. Już wtedy pojawiły się pierwsze dzikie populacje ibisów zbiegłych z niewoli np. we Włoszech czy nad Dunajem.

Święty ptak stał się inwazyjnym problemem

Dzisiaj ptaki te zamieszkują rozlewiska Włoch, Francji, Portugalii czy Holandii. Z dorzecza Dunaju ibisy zniknęły, ale pojawiają się tam niekiedy. Sporadycznie zalatują nawet do Polski, ale jednak tu nie tworzą na razie inwazyjnych populacji. Niemniej w ostatnich 30 latach mieliśmy aż dziewięć przypadków, gdy ibis czczony pojawił się w naszym kraju.

A przypomnijmy, że od 2016 roku ibis czczony znajduje się na liście inwazyjnych gatunków obcych stanowiących zagrożenie dla Unii Europejskiej. Jej ostatnia aktualizacja w 2022 roku wymienia 88 gatunków.

Ibisy uciekają do Europy przed suszą

Ornitologowie uważają, że ibisy czczone szukają nowych siedlisk w obliczu kryzysu klimatycznego i w ucieczce przed suszami w ich naturalnym areale w Afryce i Azji. Europa im odpowiada. Włosi raportują, że ibisy opanowały już nie tylko Piemont i Lombardię w północno-zachodniej części kraju, ale również region Emilio-Romania, leżący niedaleko Bolonii, Florencji czy San Marino. To już właściwie blisko środkowej części Półwyspu Apenińskiego.

Euronews cytuje ornitologa Andreę Ravagnaniego ze Stowarzyszenia Ornitologów AsOER Emilia-Romania, który mówi: „Ibis czczony jest gatunkiem obcym, który nie powinien występować we Włoszech.”. Zabiera przestrzeń i pokarm rodzimym gatunkom ptaków wodnych, które wypiera.

Trwa teraz debata, co począć z lawinowym przyrostem liczby tych ptaków. Niektórzy sugerują, by pójść śladem Hiszpanii. Ona rozpoczęła odstrzał ibisów i niemal pozbyła się tych ptaków.