Nagroda Nobla za 2022 rok w dziedzinie fizjologii i medycyny została przyznana szwedzkiemu naukowcowi Svante Pääbo.
Biolog zajmuje się genetyką ewolucyjną. Badał m.in. genom neandertalczyka w założonym przez siebie Instytucie Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku.
Uczony otrzyma nagrodę o wysokości 10 mln szwedzkich koron (ok. 4,5 mln zł).
Nagroda Nobla dla syna noblisty
– Był przytłoczony, oniemiał. Był także bardzo szczęśliwy – powiedział sekretarz Komitetu Noblowskiego ds. Fizjologii lub Medycyny Thomas Perlmann, cytowany przez agencję Reutera. Perlmann zadzwonił do Pääbo z informacją o przyznanej mu nagrodzie.
– Pytał, czy mógłby komuś powiedzieć i zapytał, czy mógłby poinformować o nagrodzie żonę. Powiedziałem, że to w porządku. Był niesamowicie zachwycony informacją o nagrodzie – mówił Perlman.
Informacja ta ma podwójny wydźwięk, bo Pääbo jest synem innego laureata Nagrody Nobla z tej samej dziedziny, szwedzkiego biochemika Sune Bergströma. Prowadził on badania nad białkiem prostaglandyna. Wspólnie z dwoma innymi naukowcami został uhonorowany Noblem w 1982 roku.
ZOBACZ: Nobel z Chemii za „za rozwój asymetrycznej organokatalizy”
Svante Pääbo uważany jest za naukowca, który zmienił badania nad pochodzeniem człowieka poprzez zastosowanie metod analizy sekwencji DNA pobranych z artefaktów dostarczonych przez badania archeologiczne i paleontologiczne.
Jednym z kluczowych osiągnięć jest zsekwencjonowanie całego genomu neandertalczyka, co pozwoliło na określenie różnic jakie dzielą współczesnych ludzi od ich wymarłego krewniaka.
Svante Pääbona na podstawie badań szczątków z jaskinii Denisowa w Ałtaju na Syberii liczących 40 tys. lat opisał także nieznany podgatunek człowieka.
Groźny gen neandertalczyka
Naukowiec odkrył również odziedziczony po neandertalczykach gen, który w razie kontaktu z koronawirusem SARS-CoV-2 zwiększa podatność na ciężki przebieg COVID-19. Zespół prof. Swante Pääbo wykazał, że gen ten pochodzi od krewniaków człowieka, z którymi homo sapiens skrzyżował się przed 60 tys. lat.
ZOBACZ: Nobel 2020 z chemii za opracowanie potężnej technologii edycji genów u ludzi
Pääbo wraz z zespołem Uniwersytetu Technicznego Okinawy w Japonii przebadał ponad 3 tys. pacjentów, którzy zostali przyjęci do szpitali z powodu ciężkiego przebiegu zakażenia koronawirusem. Niektórzy mieli gen, który trzykrotnie zwiększa ryzyko użycia respiratora u pacjenta. Z badań wynika, że w Azji Południowej taki gen ma aż połowa ludności, z kolei w Azji Wschodniej niemal nie odnotowuje się jego obecności.
Pääbo jest także autorem popularnonaukowej książki „Neandertalczyk. W poszukiwaniu zaginionych genomów”, w której zastanawia się, czy neandertalczycy wymarli bezpowrotnie i czy w ludzkim genomie wciąż znajdują się ich geny.
