IUCN, czyli Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zajmuje się klasyfikacją roślin, zwierząt czy chociażby właśnie grzybów pod kątem tego, jaki jest ich status na świecie. To ona określa, jaki jest stopień zagrożenia dla poszczególnych gatunków.
411 gatunków grzybów znalazło się na krawędzi, a to budzi spore obawy. Znajdują się wśród nich bowiem gatunki niezbędne do funkcjonowania ekosystemów, nie tylko leśnych, ale także kluczowych dla naszego życia.
Grzyby są odpowiedzialne za wiele procesów przyrodniczych, a rozkład materii organicznej jest zaledwie jedną z nich. Ludzie cieszą się ich zbieraniem i wykorzystują w kuchni, ale to także podstawa każdego ekosystemu lądowego, od lasów tropikalnych po tundrę.
Giną gatunki grzybów w Europie, np. gąska wielka
W gronie tych 411 gatunków zagrożonych szybkim wymarciem nie ma tych grzybów, które kojarzą nam się z wizytą w lesie. Nie ma borowików, kurek czy maślaków, ale są inne rosnące także w Polsce.
Wśród nich chociażby – ogromna gąska wielka, u nas bardzo rzadko spotykana. Rośnie pod sosnami i widuje się ją sporadycznie. W państwach takich jak Niemcy, Belgia, Holandia, Szwecja czy Finlandia, a także w Czechach czy Estonii jest ściśle chroniona. U nas jest status ochronny został zdjęty w 2014 r.
Na liście grzybów zagrożonych i wymierających znalazła się także przepiękna wilgotnica nielepka, grzyb lubiany w wielu państwach Europy, np. we Włoszech. Nie znaczy to jednak, że często spotykany.
W wielu miejscach kontynentu europejskich ten piękny, rudy grzyb wymiera. W Polsce znamy go tylko z sześciu stanowisk. Chroniony jest w Niemczech, Szwajcarii, Holandii, Belgii oraz państwach skandynawskich – Norwegii, Szwecji, Danii.
„Grzyby są niedocenianymi bohaterami życia na Ziemi, stanowiącymi fundament zdrowych ekosystemów. Teraz już ponad tysiąc ze 155 tys. znanych gatunków grzybów na świecie zostało już ocenionych pod kątem Czerwonej listy gatunków zagrożonych IUCN. To czas, aby przekształcić tę wiedzę w działanie i chronić niezwykłe królestwo grzybów, którego rozległe podziemne sieci podtrzymują naturę i życie, jakie znamy” – powiedziała dr Grethel Aguilar, dyrektor generalny IUCN.
Chemia, pożary i zmiany klimatu niszczą grzyby
Unia podaje przyczyny wymierania wielu gatunków grzybów. To chociażby rolnictwo, a zwłaszcza stosowanie w nim środków chemicznych. „Azot i amoniak spływające z nawozów i zanieczyszczenie silników również zagrażają 91 gatunkom. Są to poważne zagrożenia w Europie, oddziałujące na gatunki dobrze znane w tradycyjnych obszarach wiejskich” – czytamy.
Środki chemiczne stosowane w rolnictwie to jedno. 198 gatunków grzybów zostało zakwalifikowanych jako zagrożone wyginięciem także z powodu wylesiania. Karczowanie lasów, wycinka drzew, w tym ważnych dla grzybów lasów pierwotnych, niszczy grzyby i nie daje im szans oraz czasu na ponowne zasiedlenie lasów.
W miejsce starszych, wyciętych drzew sadzi się nowe, a dla grzybów to zmiana niedobra. IUCN podaje, że od 1975 r. wycięto jedną trzecią lasów sosnowych w Finlandii, Szwecji i Rosji i już to zepchnęło chociażby gąskę wielką na krawędź wymarcia w państwach północnej Europy.
Wreszcie – ogromne piętno wywierają na grzyby zmiany klimatyczne. Powodują bowiem, że zmienia się struktura lasów. Jedne gatunki wypierają inne. IUCN jako przykład podało zmiany w górach Sierra Nevada w USA, które prowadzą do wymierania grzyba Gastroboletus citrinobrunneus należącego do borowików.
Jest wreszcie jeszcze jeden czynnik – to pożary. One niszczą grzyby, także te rosnące pod ziemią, demolują ich grzybnię i ograniczają wzrost. A pożary są coraz częstsze w wielu miejscach na świecie, co jest pokłosiem zmian klimatycznych.
IUCN cytuje prof. Andersa Dahlberga, koordynatora opracowania Czerwonej listy związanej z grzybami. Mówi on, że powstaje błędne koło. W miarę jak tracimy grzyby, zubożamy ekosystem i jego odporność na suszę i patogeny. Drzewa chorują, nie gromadzą wody, nie przeprowadzają fotosyntezy, co potęguje zmiany klimatu.
Grzyby to odrębne królestwo żywych organizmów, drugie co do liczebności gatunkach po zwierzętach. Szacuje się, że to 2,5 mln gatunków, z czego nazwanych i rozpoznanych jest zaledwie niecałe 10 proc. Opisanych jest zaledwie 155 tys. gatunków. W niewielu dziedzinach przyrody mamy takie pokłady niewiedzy jak w wypadku grzybów.
Idziemy do lasu! Ale najpierw sprawdź się w 10 pytaniach [QUIZ]
