To symbole naszych parków narodowych. Czy te zwierzęta są należycie chronione?

W herbach polskich parków narodowych widnieją głównie zwierzęta – mniej i bardziej znane. W 9 z nich znajdują się ptaki: batalion, głuszec, orlik krzykliwy, błotniak stawowy, żuraw, mewa, gęś tundrowa, puszczyk i bielik.

W pozostałych herbach znajdziemy rysia, żubra, łosia, wydrę, salamandrę plamistą, nietoperza, jelenia, kozicę tatrzańską i bobra. To nieprzypadkowe wybory. Parki są bowiem powoływane w celu ochrony i zachowania różnorodności biologicznej, jak i odtworzenia tych siedlisk przyrodniczych, które w wyniku działalności człowieka zostały zniekształcone lub zniszczone. Wizerunki zwierząt takich jak ryś, żubr, czy łoś dodatkowo przyczyniły się do ich ochrony.

Klęska gatunku i odbudowa

Żubr widniejący w herbie Białowieskiego Parku Narodowego podobnie jak ryś (Bieszczadzki Park Narodowy) to symbole zarówno porażki, jak i wielkiego sukcesu przyrodniczego. Żubry wymarły w Polsce na wolności w latach 20. XX w. Sytuacja spotęgowana przez wybuch I wojny światowej była dramatyczna. Populacja żubra została odbudowana dzięki obecności tych zwierząt w niewoli.

Według najnowszych statystyk w naszym kraju żyje obecnie 2820 żubrów. Większość żyje na wolności, a inne  w ośrodkach hodowlanych i ogrodach zoologicznych. Trzeba nadmienić, że Białowieski Park Narodowy to jeden z najstarszych parków narodowych w Europie (utworzony w 1932 r.). Park razem  z Puszczą Białowieską to jedyna naturalna ostoja żubra w Europie i najliczniejsza żyjąca na świecie populacja tych zwierząt.

W trzecim co do wielkości polskim parku narodowym w herbie znajdziemy rysia, który został przywrócony na polskie ziemie. Reintrodukcja rysia „Powrót rysia do północno-zachodniej Polski” objęła 5 województw: zachodniopomorskie,  pomorskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i lubuskie. Proces przywracania tych zwierząt rozpoczął się w 2017 r. przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze i innych przyrodników. Głównym założeniem projektu było przywrócenie populacji rysia nizinnego na tereny ich dawnego bytowania, w rejon północno-zachodniej Polski. Na wolność wypuszczono zwierzęta znajdujące się dotychczas w niewoli.

Obecnie w Polsce znajduje się ok. 200 rysi.

Częściowa ochrona może nie wystarczyć

Salamandra plamista to z kolei największy płaz ogoniasty w Polsce, a także symbol gór – znajduje się w herbie Gorczańskiego Parku Narodowego. Tego charakterystycznego płaza nie sposób pomylić z innym – żółto-czarna barwa pozwala odróżnić ją od reszty płazów. Salamandra plamista jest w Polsce objęta ochroną częściową. Niestety wkrótce i ona może być symbolem walki o przetrwanie gatunku, ponieważ  Czerwona Lista Kręgowców Polski (wersja z 2022 r.)  klasyfikuje ten gatunek jako bliski zagrożenia.

Wydra, która występuje w Polsce zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska (2004 r.) objęta była ochroną częściową z wyjątkiem osobników występujących na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane. Obecnie jest objęta ochroną częściową bez ograniczeń, ponieważ usnięto zapis o ochronie stawów rybnych. Redukcja gatunku jest jednak dopuszczalna za zgodą RDOŚ lub GDOŚ. Likwidacja wydry wymaga udokumentowania szkód i udowodnienia, że usunięcie wydry poprzez jej odstrzał jest jedynym rozwiązaniem problemu.

Sytuacja wydry w Europie była zła – w drugiej połowie XX wieku była uznawana za rzadką, zagrożoną, a nawet wymarłą w wielu krajach. Populacja wydry w Polsce się ustabilizowała, ale nie do końca sprecyzowane przepisy mogą stanowić zagrożenia dla jej  ochrony gatunkowej. Często pomija się też wpływ budowy dróg i rozwój komunikacji na populację.

Wydra widnieje w herbie Drawieńskiego Parku Narodowego, którego zadaniem jest ochrona krajobrazu równin sandrowych z ekosystemami wodno-leśnymi.